Tutku Taşkınoğlu
“Doğduğum andan itibaren, endişe ve ölüm melekleri yanımdaydı. Beni ilkbahar güneşinde ve yaz ihtişamında takip ettiler. Akşam gözlerimi kapadığımda başucumda belirdiler. Beni ölüm, cehennem ve ebedi lanetle korkuttular. Geceleri sık sık uyanır ve cehennemde olup olmadığımı kontrol ederdim.”
– Edvard Munch –
Edvard Munch ve Çığlık Atan Renkler
Tuvallerinden ağrı sızardı Munch’un. Resimlerindeki sükûnet, huzuru değil, çocukluğundan beri peşini bırakmayan acıları anlatırdı. Üzüntülerini ve takıntılarını resmeden Edvard Munch daha beş yaşındayken annesi ve erkek kardeşini, daha sonra da kız kardeşini tüberkülozdan kaybetti. Bir kız kardeşi ise akıl hastanesine yatırılmıştı.
Edvard Munch, yaşamı boyunca yaşadığı kaygılarını alkol ve sanatıyla çözmeye çalıştı. On sekiz yaşından seksen yaşında ölene kadar resim yaptı. Oto portrelerini yapmayı ve duygularını kendi yüzü ile anlatmayı severdi. Hayatını ve başkalarıyla olan ilişkilerini keşfetme aracı olarak resmi kullanırdı.
Hasta Çocuk
İlk resimlerini o sırada 15 yaşında olan kız kardeşi Sophie hastayken yapan Munch, Sick Child (Hasta Çocuk) adını verdiği tabloyu yıllar sonra “Sanatımın doğum yeri” olarak tarif edecekti.
Saint-Cloud Gecesi
Babasının öldüğü gece onun için dönüm noktasıydı. O gün Paris’te, küçük bir odada sefil bir durumdaydı. Aşırı derecede içkiliydi. Pelin otundan kaynaklanan halüsinasyonları ona karanlık odasının içini ve geceyi çizdirdi. Night in Saint-Cloud (Saint-Cloud gecesi) adlı eserinde, pencerede düşüncesinde kaybolan bir adam oturuyordu; arkadaşı Danimarkalı şair Emanuel Goldstein.
Ve Çığlık…
En tanınmış eseri Scream (Çığlık) ’de ise Norveç’te Ekeberg tepesindeki Gaustad akıl hastanesi ve hemen yanı başındaki hayvan kesimhanesine ilerleyen yolu resmetmişti. Kız kardeşi Laura, şizofreni teşhisi ile bu hastanede yatmaktaydı.
Evdard Munch, Çığlık’ı nasıl resmettiğini günlüğünde:
"İki arkadaşımla gün batımında yürürken aniden gökyüzü kahverengiye dönüştü. Durdum, hissizleştim ve bir parmaklığa dayandım. Bir tarafta şehir uzanıyordu ve altımda fiyort vardı. Güneş battı, bulutlar sanki kanla kırmızıya boyanmıştı. Arkadaşlarım yürümeye devam ettiler. Ben ise orada korkuyla titreyerek kalakaldım ve tüm doğanın çığlık attığını hissettim. Resmi yaptım, bulutları kan rengi boyadım. Renkler de çığlık atıyorlardı."
diye anlattığında anksiyetesi ile savaşıyordu.
Belki de duyduğunu söylediği çığlık, akıl hastanesindeki hastaların veya kesimhanede öldürülen hayvanların çığlıklarıydı.
Bir Sembol Olarak Çığlık
Korkunun ve içsel bunalımın sembolü olan Çığlık’ta; ön plandaki figür, başını elleri arasına almıştır. Yüz çarpıtılmış karikatürize edilmiştir ve bir kafatasını andırır. Gözler dik, yanaklar oyuk, ağız sonuna kadar açık; bağırmaktadır.
Yılankavi figürün diğer iki figürden uzakta ve tek olması yalnızlığını simgeler. Bütün çizgiler çığlık atan başa doğru akar. Resim, varoluşun acımasızlığını, insanın umutsuzluğunu, mutsuzluğunu, korkularını ve çaresizliğini çarpıcı bir şekilde anlatır. Renkler, figürün kaygılarını daha da vurgular. Resimde, fırtına öncesi sessizlik vardır. Gökyüzünün kırmızı ve sarıyla dalgalı görünümüne karşılık deniz açık, kara ise koyu maviyle boyanmıştır. Çığlık atan figürde ve köprüde toprak renkleri hakimdir. Dalgalanma resme hareketlilik kazandırır.
Duyguların Senfonisi
Çığlık’tan sonra acımasız bir aşkın kollarına düşen Munch; Melancholy (Melankoli), Jealousy (Kıskançlık), Love and Pain (Aşk ve Ağrı), Ashes (Küller), Madonna ve Puberty (Ergenlik) resimlerinden oluşan “Frieze of Life” (Duyguların Senfonisi) serisini yapar. İnsanları ezen, hırpalayan, mutlu eden ve bırakmayan duyguları anlatır. Derin, şiirsel, melankolik resimlerle her geçen gün biraz daha insanlardan uzaklaşır.
Edvard Munch – Melankoli 
Edvard Munch – Kıskançlık 
Edvard Munch – Aşk ve Ağrı 
Edvard Munch – Küller 
Edvard Munch – Madonna 
Edvard Munch – Ergenlik
Edvard Munch: Hayatla Barışma
Munch, acıları ve sürekli kaygı hali ile baş edemez olmuş, aşırı içmeye ve çevresiyle kavga etmeye başlamıştır. Kopenhag’da bir kliniğe yatarak sekiz ay boyunca alkol ve kaygıları için tedavi görür. Tedavisinin önemli bir parçası, geçmiş ilişkilerdeki ihanet duygularını resmettiği tablolardır. Geçmiş kızgınlıklarıyla uzlaşmaya çalışır. Tabloları, duyguları üzerinde çalışmasını, nefretinin boşluğunu görmesini ve korkularından kurtulmasını sağlar.
Hayatla barışan Munch, klinikten ayrılıp Norveç’e döner. İyileştiğini kanıtlamak için Oslo Üniversitesi’ndeki toplantı salonunu dekore etmeye başlar. Norveç fiyortlarının üzerinde yükselen güneşi bir duvar resmi olarak çizer.
Frieze of Life serisinin aksine, kişisel sevinçlerin ve üzüntülerin değil sonsuzluğun gücünü anlatan The Sun’ın duvarını süslediği salonda yıllarca Nobel Barış ödülleri verilmiştir.
Ölümün Ayak İzleri
Altmış altı yaşında sağ gözünde bir kanama yaşayan Munch’ın görüşü bozulur ve gölgede yaşamaya başlar. Ölüm kadar korktuğu körlüğünü “Between The Clock and The Bed” (Saat ve Yatak Arasında) oto portresinde resmeder. Bu tabloda, büyükbabasının saati ile bir yatak arasında ortada durur. Ağzı ve gözleri kapalıdır. Saat tabutu andırmakta, yatak lahite benzemektedir. Üzerinde çocukluğundan kalma bir örtü vardır. Solunda, Dostoyevski’nin kahramanı olan Kropotkaya olduğuna inanılan portrelerden biri asılıdır. Rakamları olmayan saat ve insanların yaygın olarak öldüğü bir yer olan yatak arasında dik ve boş göz yuvalarıyla ayakta durmakta, yaşamının sona ermesini beklemektedir.
Munch artık oto portrelerinde ölüme odaklanmaya başlamıştır. Birçok tablosunu yaptığı modeli Birgit Prestoe’ye “Aniden ölmek istemiyorum. O son nefesi yaşamak istiyorum” dedikten ve sekseninci doğum gününden yaklaşık bir ay sonra 23 Ocak 1944’te Oslo’daki evinde ölür. Yalnız ölmek ister ama kimsenin yalnız ölmemesi gerektiğine inanan hizmetçisi gizlice odasına girip hayatı boyunca duyduğu tüm çığlıkların aksine huzur içinde ölüşünü izler.
"Hayatımın ikinci yarısı, kendimi güçlü tutmaya çalışmaktan başka bir şey değildi. Yolum beni uçurumun kenarına, dipsiz bir çukura götürdü… Sık sık yolu terk ettim ve kendimi insanlar arasında yaşamın kargaşasına attım. Ama her zaman uçuruma giden yola geri dönmek zorunda kaldım… Sanatım itiraf etti… Benim durumumda yaşam korkusu da bir ihtiyaçtı… O olmasaydı, dümeni olmayan bir gemi olurdum."
– Edvard Munch –
Tutku Taşkınoğlu’nun diğer yazıları:
Bunlar da ilginizi çekebilir:
